Als ik bezig ben om mijn twee beschikbare dagen in te vullen met films die ik wil zien tijdens het Leids Film Festival – een enorme puzzel van wat draait wanneer en hoe laat is het afgelopen en kan ik dan de volgende film redden en waarom is die film nu zo lang dat ik hem niet het schema kan passen – kijk ik naar wat trailers van films om een idee op te doen van wat me te wachten staat. Als ik de trailer van Elle S’Appelait Sarah af speel vraagt mijn dochter – die naast me op de bank zit, maar niet mee kan kijken op het scherm – waar ik naar kijk, want de naam Starzynski die ze opving kent ze uit een boek. Blijkt dat ze het boek heeft gelezen waar deze film over gaat, net als mijn vrouw en een vriendin en diens moeder, en dat ze er allemaal weg van zijn en dat ze de film graag willen zien. Het weegt zeker mee om de film in mijn programma op te nemen.
Eerst een stukje geschiedenis vooraf. In het niet bezette deel van Frankrijk tijdens WO II volgde de Vichy regering grotendeels wat Duitsland voorschreef. In navolging van de Duitsers werd in 1941 de ‘Statut des Juifs’ aangenomen, waarin de Joden werden uitgesloten van het openbare leven. Een van de stappen die het mogelijk maakte om op 16 en 17 juli 1942 maar liefst 13.000 Joden in Parijs op te pakken en onder te brengen in het ‘Velodrome d’Hiver’ (een wielerbaan) onder erbarmelijke omstandigheden. Het was dus de Franse politie die de Joden oppakten.
Het verhaal volgt twee sporen. Het eerste spoor is dat van het tien jarige meisje Sarah. Het fictieve verhaal van Sarah wordt gelinkt aan bovenvermelde historische gebeurtenis. Sarah wordt met haar ouders opgepakt, maar niet voordat ze haar kleine broertje verstopt in een kast. De familie wordt opgesloten in het Velodrome waar van geen enkele voorziening sprake is. Daar zitten ze enkele dagen vast, waarna ze op transport gaan naar een doorgangskamp met het doel door te stromen naar een vernietigingskamp. We beleven het verhaal door Sarah’s ogen. De onmenselijke omstandigheden in het smerige Velodrome, de angst, ziekte; de onbeschrijfelijke pijn en het verdriet in het doorgangskamp, waarin eerst vader van moeder en dochter wordt gescheiden en later dochter van moeder. Maar ook het enorme schuldgevoel dat Sarah heeft omdat ze haar broertje heeft opgesloten in die kast, wat zich uit in een ongelooflijk gevoel van verantwoordelijkheid om hem ten koste van alles te willen bevrijden, waardoor ze zich onder alle omstandigheden vastklampt aan de sleutel van de kast.
Haar verhaal wordt afgewisseld met het heden, waarin journaliste Julia Armond (alweer een prachtrol van Kristin Scott Thomas) onderzoek doet naar wat er met Sarah gebeurd is. De link met haar aangetrouwde familie maakt deze zoektocht ook nog eens persoonlijk voor haar.
De afwisseling is wennen. Het heen en weer gaan tussen heden en verleden werkt eigenlijk een beetje storend, omdat je zo enorm bent begaan met het verhaal van Sarah. Maar het heeft natuurlijk wel zin. Het heden is onze tijd en Julia is ons geweten in de film. Om te benadrukken dat we dit niet mogen vergeten. Dat we er stil bij moeten staan.
Vorige week was ik met mijn gezin in Westerbork. Er is daar een museum en op een half uurtje lopen daarvan ligt het terrein waar het doorgangskamp zat. Van dat kamp is nauwelijks iets over. Alleen de woning van de kampcommandant is blijven staan. Je krijgt wel een overzicht van de enorme omvang van het terrein, waar vroeger alle barakken hebben gestaan. Er is een monument met 102.000 stenen neergezet, als herinnering aan alle gedeporteerden. Net als de 13.000 opgepakte Joden in Parijs is dat een enorm getal. Met zulke getallen gaat het er om individuele gezichten te zien. Pas dan dringt het leed echt tot je door. In het museum staat te lezen op een muur dat er 102.000 maal één mens is vermoord. Vlak voor je de expositieruimte betreedt hangt er een postkaart achter glas. Het is de laatste groet geschreven door iemand die al op transport was naar een vernietigingskamp, nog net uit de trein gegooid in de hoop dat iemand het zou vinden. In de film krijgt het leed een gezicht door Sarah, intens vertolkt door Mélusine Mayance.
Een lange tijd beleef je mee wat Sarah beleeft. Na een cruciaal moment raak je haar echter kwijt, omdat het verhaal (ook in het boek) nu eenmaal zo geschreven is. Dat is heel jammer, want ik zou het liefste bij haar blijven en meer van haar willen weten. Maar Sarah wil uit beeld verdwijnen, en, hoe erg ook, dat moeten we accepteren.
Stemoordeel: 5 (van 5)